طلاق چیست؟ تعریف دقیق طلاق و بررسی کامل انواع طلاق در ایران

متاسفانه دلایل زیادی از ازدواج زودهنگام گرفته تا اختلافات مذهبی و فرهنگی، مشکلات مالی، فقدان آموزش‌های مناسب، تفاوت سنی زیاد، خیانت، ناسازگاری جنسی، اعتیاد، مشکلات روحی و روانی و … موجب خالی شدن حساب عاطفی بین زوج‌ها و جدایی آن‌ها از یکدیگر می‌شود. جدا از دلایل و عواملی که موجب بروز چنین اتفاق تلخی بین زوج‌ها می‌شود، داشتن اطلاعات کامل در مورد طلاق و انواع آن‌ برای افرادی که به هر دلیل قصد جدایی از یکدیگر را دارند از اهمیت بسزایی برخوردار است؛ به همین دلیل تصمیم داریم در ادامه این مطلب شما را با هر آنچه که لازم است در مورد طلاق بدانید، آشنا کنیم.

طلاق چیست؟

طلاق از نظر لغوی به معنای رها کردن و آزاد کردن است اما از نظر حقوقی به معنای انحلال ازدواج دائم با شرایط خاص از جانب مرد یا نماینده قانونی او است از این‌رو این نوع جدایی تنها مخصوص ازدواج دائم است؛ به گونه‌ای که انحلال ازدواج موقت از طریق بخشش مدت باقیمانده ازدواج از سوی مرد یا به پایان رسیدن مدت تعیین شده ازدواج، صورت می‌گیرد.

از آن جایی که در برخی موارد به دلایل مختلفی ادامه زندگی زن و مرد با یکدیگر غیر ممکن می‌شود و اگر راه حلی برای پایان دادن به رابطه یک زوج وجود نداشته باشد، مشکلات بیشتری رخ می‌دهد، اسلام نیز با طلاق به عنوان راهی برای جدایی زن و شوهر موافقت کرده است؛ البته از نظر اسلام باید تا جایی که امکان دارد از راه حل‌های دیگری برای رفع اختلافات بین زوجین استفاده کرد و این راهکار را به عنوان آخرین گزینه در نظر گرفت؛ در حالی که این روزها برخلاف گذشته دید زوجین به این مقوله متفاوت است به گونه ای که اکثر زن و شوهرها به جدایی به دید اولین اولویت و تنها راهکار برای پایان دادن به اختلافاتی که با یکدیگر دارند، نگاه می‌کنند.

طلاق و انواع آن

مقوله طلاق در قانون مدنی کشور ما شامل دو نوع کلی: رجعی و بائن می‌باشد که هر یک دارای جنبه‌های حقوقی مختلفی می‌باشند. در ادامه شما را با هر یک از این موارد آشنا می‌کنیم.

طلاق رجعی چیست؟

ابتدا لازم است که شما را با اصطلاح عده آشنا کنیم؛ درواقع منظور از اصطلاح عده در دنیای حقوق، مدت زمانی است که یک خانم بعد از جدایی از همسر خود یا فوت همسرش، نباید ازدواج کند. طلاق رجعی نیز به معنای این است که شوهر در مدت زمان عده می‌تواند بدون اینکه نیازی به عقد دوباره با همسرش داشته باشد، زندگی مشترک با همسرش را دوباره از سر بگیرد؛ البته این نوع جدایی دارای شرایط و قوانین مشخصی است که شامل موارد زیر می‌باشند:

• در مدت زمان عده، شوهر باید به همسر خود نفقه پرداخت کند.
• شوهر در مدت زمان عده، نمی‌تواند با خواهر زن یا خواهرزاده و برادرزاده خود ازدواج کند؛ البته با کسب اجازه از همسر خود و اجازه دادگاه، می‌تواند این کار را انجام دهد.
• زوجین در مدت زمان عده از یکدیگر ارث می‌برند.
• زن در مدت زمان عده نباید با کسی وارد رابطه شود؛ رابطه نامشروع زن در زمان عده، حکم رابطه زن شوهردار را دارد.

طلاق بائن چیست؟

در طلاق بائن برخلاف رجعی، شوهر حق ندارد در مدت زمان عده مجدداً بازگشته و زندگی مشترک را با همسر خود از سر بگیرد؛ درصورتی هم که شوهر پشیمان شود و بخواهد دوباره زندگی مشترک را با همسر خود آغاز کند باید تا پایان مدت زمان عده منتظر مانده و مجدداً با همسر سابقش عقد کرده و دوباره زندگی مشترک با او را آغاز کند. 

در چه صورتی طلاق بائن است؟

مطمئناً این پرسش برای شما پیش آمده است که در چه صورتی طلاق رجعی است و در چه صورتی بائن؟ لازم است بدانید که کلیه طلاق‌ها از نوع رجعی هستند مگر اینکه یکسری شرایط خاص وجود داشته باشد؛ در ادامه به بررسی شرایطی که موجب می‌شوند جدایی از نوع بائن باشد، اشاره خواهیم کرد.

جدایی قبل از آمیزش جنسی

درصورتی که شوهر قبل از آمیزش جنسی با همسر خود از او جدا شود، جدایی از نوع بائن خواهد بود.

جدایی از زن یائسه

همانطور که می‌دانید دوران یائسگی یکی از مراحل طبیعی در زندگی خانم‌ها است که در سن ۴۵ تا ۵۵ سالگی آغاز می‌شود و به معنای متوقف شدن عادت ماهیانه است. جدایی یک زن و شوهر از یکدیگر درصورتی که خانم دوران یائسگی را پشت سر می‌گذارد از نوع بائن است.

طلاق خلع و مبارات

به جدایی به درخواست زوجین، طلاق مبارات گفته می‌شود؛ یعنی کراهت از سوی هر دو طرف است اما درصورتی که زن تقاضای جدایی کند و مهریه خود را ببخشد، آن جدایی از نوع خلع است.

نکته: طلاق توافقی به دلیل آنکه زوجه بخشی از مهریه خود را در قبال طلاق به زوج بذل می‌کند (میبخشد) از نوع طلاق خلع است.

درصورتی که زن و شوهر اولین باری باشد که از یکدیگر جدا می‌شوند، طلاق صادره از نوع خلع نوبت اول می‌باشد و درصورتی که زن و شوهر مجدداً با یکدیگر ازدواج کرده و دوباره از یکدیگر به صورت توافقی جدا شوند، جدایی آن‌ها از نوع خلع نوبت دوم یا سوم می‌باشد. جدایی از نوع مبارات و خلع زیرمجموعه‌های جدایی از نوع بائن هستند.

طلاق برای بار سوم

درصورتی که یک زن و شوهر به صورت پی‌درپی سه بار با یکدیگر ازدواج کرده و برای بار سوم بخواهند از یکدیگر جدا شوند، جدایی بین آن‌ها از نوع بائن است.

طلاق از طرف زن

خیلی از مردم باور دارند که حق طلاق تنها مختص مردان است و زنان مطابق قانون از این حق برخوردار نیستند؛ درصورتی که با ملاحظه قوانین مرتبط با این موضوع در قانون، مواردی برای جدایی از طرف زن نیز تعریف شده است که در صورت وجود این موارد، امکان اجرای آن به درخواست زن نیز وجود دارد. اگر به قانون مدنی سابق نگاهی بیاندازیم، مرد می‌تواند هر زمان که بخواهد بدون هیچ‌گونه دلیلی از زن خود جدا شود اما در قانون مدنی جدید، مطابق ماده ۱۱۳۳، جدایی از طرف مرد نیازمند ارجاع به داوری و گواهی عدم امکان سازش است؛ علاوه‌بر این قانون‌گذاران، مواردی را جهت جدایی به درخواست زن پیش‌بینی کرده‌اند تا زنان نیز این امکان را داشته باشند که درصورت وجود مواردی بتوانند، درخواست طلاق بدهند. در ادامه به موارد جدایی از طرف زن اشاره خواهیم کرد:

• اعتیاد شوهر
• نپرداختن نفقه حداقل به مدت 6 ماه
• مریضی سخت شوهر
• بچه‌دار نشدن زوج
• ترک زندگی توسط شوهر
• ازدواج مجدد شوهر بدون رضایت همسر اول
• سوء رفتار شوهر مانند: ضرب و جرح، توهین و …
• محکوم شدن شوهر به بیش از 5 سال زندان
• خیانت شوهر
•  عدم تهیه مسکن توسط شوهر
•  بلاتکلیف رها کردن زن توسط شوهر
•  عدم برقراری رابطه جنسی

 و …

طلاق از طرف مرد

همانطور که اشاره کردیم براساس قانون مدنی سابق، مرد هر زمانی که می‌خواست، می‌توانست از همسر خود جدا شود اما از آن جایی که این قانون موجب سوء استفاده برخی از آقایان و طلاق‌های بسیار زیادی از روی عصبانیت می‌شد، مورد اصلاح قرار گرفت؛ بنابراین در حال حاضر اگر مردی بخواهد از همسر خود جدا شود پس از مراجعه به دادگاه به داوری در طلاق ارجاع داده می‌شود. بعد از ارجاع به داوری و صدور حکم داوری، طرفین باید حکم داوری را به دادگاه ارائه دهند؛ البته ارجاع به داوری بیشتر جنبه تشریفاتی دارد چراکه دادگاه خود به بررسی مجدد موضوع جدایی زن و شوهر می‌پردازد و درنهایت اگر رفع اختلافات بین زن و شوهر و سازش بین آن‌ها امکان‌پذیر نبود، دادگاه اقدام به صدور گواهی عدم امکان سازش می‌پردازد. دفتر ازدواج و طلاق نیز پس از دریافت این گواهی‌نامه، اقدام به اجرای صیغه طلاق و ثبت آن خواهد کرد.