عدم آگاهی از مراحل ثبت شکایت چه از نوع کیفری و چه از نوع حقوقی موجب می‌شود که دست به اقدامات اشتباهی بزنید که زمان و پول شما به هدر برود. برای مثال برخی از مردم به دلیل عدم آگاهی از مراحل ثبت شکایت کیفری، مستقیم به کلانتری مراجعه می‌کنند درصورتی که مرجع رسیدگی به […]
عدم آگاهی از مراحل ثبت شکایت چه از نوع کیفری و چه از نوع حقوقی موجب می‌شود که دست به اقدامات اشتباهی بزنید که زمان و پول شما به هدر برود. برای مثال برخی از مردم به دلیل عدم آگاهی از مراحل ثبت شکایت کیفری، مستقیم به کلانتری مراجعه می‌کنند درصورتی که مرجع رسیدگی به شکایت کیفری دادسرا است. برای جلوگیری از سردرگمی و به هدررفتن پول و زمانتان، لازم است که با مراحل ثبت شکایت کیفری آشنا شوید. پس ادامه این مطلب را از دست ندهید.
تفاوت ثبت شکایت کیفری با شکایت حقوقی
شکایت یا از نوع کیفری است یا از نوع حقوقی. نحوه ثبت کردن شکایت کیفری با نحوه ثبت کردن شکایت حقوقی متفاوت می‌باشد. درواقع می‌توان شکایت کیفری را بر روی هر برگه‌ای نوشت و به مرجع قضایی ارسال کرد. در مقابل باید شکایت حقوقی را بر روی برگه‌های مخصوصی که از سوی قوه قضاییه تنظیم می‌شود و دادخواست نام دارد، نوشت. در غیر این صورت شکایت حقوقی از سوی دفتر دادگاه مورد پذیرش قرار نخواهد گرفت. از طرفی می‌توان شکایت کیفری را بدون حضور وکیل مطرح کرد درصورتی که اکثر شکایت‌های حقوقی به ویژه شکایت‌های مالی باید با حضور وکیل مطرح شوند. علاوه‌بر این مرجع رسیدگی به شکایت‌های کیفری، دادسرا است اما در مقابل مرجع رسیدگی به شکایت‌های حقوقی، دادگاه است به گونه‌ای که دادخواست‌های حقوقی پس از تایید دفتر دادگاه به دادگاه ارسال می‌شوند.
بنابراین نحوه ثبت شکایت کیفری با شکایت حقوقی در سه مورد حائز اهمیت تفاوت دارد:
- شکایت کیفری را می‌توان در هر برگه‌ای به دادسرا ارائه داد درصورتی که شکایت حقوقی را باید در دادخواست مطرح کرده و به دفتر دادگاه ارائه داد.
- برای مطرح کردن شکایت کیفری نیازی به وکیل نیست درصورتی که اکثر اوقات برای مطرح کردن شکایت حقوقی باید وکیل گرفت.
- مرجع رسیدگی به شکایت کیفری دادسرا است درصورتی که مرجع رسیدگی به شکایت حقوقی دادگاه است.
بررسی مراحل ثبت شکایت کیفری
مراحل ثبت شکایت کیفری در پنج مرحله خلاصه می‌شوند که از اولین مرحله تا پنجمین مرحله به ترتیب شامل: مراجعه به دادسرا، نوشتن شکواییه، تحقیقات مقدماتی، رسیدگی در جلسه دادرسی و رسیدگی در مرحله تجدید نظر می‌باشند. در ادامه تک تک این مراحل را بررسی خواهیم کرد.
۱- مراجعه به دادسرا
برای ثبت شکایت کیفری باید اول به دادسرا مراجعه کنید. به این ترتیب که پس از تنظیم شکواییه آن را تقدیم مقام قضایی کرده و دادسرا ملزم به رسیدگی به آن می‌شود. در این شرایط، دادسرا نمی‌تواند در رسیدگی به شکواییه شما امتناع یا کوتاهی کند. توجه داشته باشید که برای طرح شکایت باید به دادسرایی که جرم در حوزه آن واقع شده است مراجعه نمایید. مثلا اگر جرم در حوزه قضایی استان تهران اتفاق افتاده باشد، حوزه قضایی یزد صلاحیت رسیدگی به آن را ندارد. ثبت الکترونیکی شکواییه، یکی از اقداماتی است که قوه قضاییه با هدف سرعت بخشیدن به این کار و صرفه‌جویی در وقت انجام داده است. شما، نماینده شما و یا وکیلتان می‌توانید از طریق سامانه ثبت نام الکترونیک، شکایت خود را به صورت الکترونیکی ثبت کنید.
۲- نوشتن شکواییه
دومین مرحله از مراحل ثبت شکایت کیفری، مربوط به نوشتن شکواییه است. شکایات در برگی تنظیم می‌شوند که «شکواییه» نام دارد. برخلاف دادخواست‌های حقوقی، لازم نیست شکواییه را در برگ مخصوصی که توسط قوه قضاییه تنظیم می‌شود، بنویسید. کافی است متن شکواییه را در یک کاغذ معمولی بنویسید البته با شرایط زیر:
- نام و نام خانوادگی شاکی، نام پدر، سن، شغل، میزان تحصیلات، وضعیت تاهل، تابعیت، مذهب، شماره شناسنامه، شماره ملی، نشانی دقیق، در صورت لزوم آدرس ایمیل، شماره تلفن ثابت و همراه، کد پستی.
- موضوع شکایت، تاریخ و محل وقوع جرم.
- خسارت وارده به مدعی و مورد مطالبه وی.
- ادله وقوع جرم، اسامی، مشخصات و نشانی شهود و مطلعان در صورت امکان.
- مشخصات و نشانی مشتکی عنه یا مظنون در صورت امکان.
پس از این که به عنوان شاکی، شکواییه را تنظیم و موارد فوق را در آن لحاظ کردید، باید برگه را امضا و به دادسرا و دادگاه مربوطه ارائه نمایید. دادسرا یا دادگاه بررسی‌های لازم را انجام داده و دستورات مقتضی را برای پیگیری به ضابطان قضایی اعلام می‌کند. تنها شخصی می‌تواند طرح شکایت کند که ذینفع در موضوع شکایت باشد. به همین دلیل است که در هنگام طرح شکایت، هویت و سمت شما به عنوان شاکی احراز می‌شود. لذا درصورتی که اعلام شکایتی کرده باشید که در طرح آن ذی نفع نباشید، برای مثال در جرایم قابل گذشت مانند ترک انفاق یا فحاشی، دادسرا به شکایت شما رسیدگی نخواهد کرد. مثلا شخصی را در نظر بگیرید که به دلیل ترک انفاق از جانب همسر دوستش به جای او طرح شکایت کرده است. شاکی در این شرایط سمتی ندارد و ذینفع محسوب نمی‌شود؛ بنابراین دادگاه به شکایت او ترتیب اثر نمی‌دهد.
۳- تحقیقات مقدماتی (شروع رسیدگی به شکایت کیفری)
در سومن مرحله ثبت شکایت کیفری، رسیدگی به آن شروع می‌شود. در این مرحله تحقیقات مقدماتی شروع شده و پرونده در دادسرا مورد رسیدگی قرار می‌گیرد. ضابطان دادگستری مسئول تحقیق در مورد جرم و تعقیب متهم هستند. البته لزوما در این مرحله دادسرا جلسه‌ای تشکیل نمی‌شود. حتی ممکن است دادستان و دادیار و بازپرس، طرفین را به صورت جداگانه احضار کنند و به مدارک و دلیل‌های ارایه شده رسیدگی کرده و سپس رای مورد نظر را صادر نمایند. بسیار مهم است که در این مرحله، ادله کافی وجود داشته باشد و مقام رسیدگی را قانع کند. چنانچه پس از بررسی ادله، ارتکاب جرم برای دادسرا محرز گردد، دادستان اقدام به صدور کیفرخواست می‌کند. کیفر خواست به دادگاه صالح ارسال می‌شود و از این مرحله به بعد، پرونده به دست قاضی مورد رسیدگی می‌رسد.
به این ترتیب متهم به طرق قانونی احضار و یا دستگیر می‌شود. پس از گذشت ۲۴ ساعت از زمان دستگیری و در اولین فرصت، صراحتا دلایل توجه اتهام به او تفهیم می‌شود. سرنوشت شکایت شما در مرحله دادسرا معلوم نیست و تشخیص وقوع یا عدم وقوع جرم بر عهده دادگاه می‌باشد.
۴- رسیدگی در مرحله نخستین
پس از طی مراحل ثبت شکایت کیفری، نوبت به رسیدگی به آن در مرحله اول می‌رسد. در این حالت پرونده به دادگاه ارسال می‌شود. سپس جلسه دادرسی با حضور شما (به عنوان شاکی) و متهم یا وکلای هر دو طرف تشکیل می‌گردد. سپس قاضی دادگاه با توجه به تحقیقات دادسرا، گزارش ضابطین دادگستری و با اخذ اقرار از طرفین و شهادت شهود، به پرونده ورود پیدا می‌کند. به این ترتیب دادگاه وارد رسیدگی در ماهیت شده و رای را (حکم یا قرار) صادر می‌کند. دادگاه طبق قانون آیین دادرسی کیفری، ملزم است که در رای خود، حضوری و غیابی بودن و قابلیت واخواهی، تجدیدنظر و یا فرجام و مهلت و مرجع آن را قید کند. همچنین باید بدانید که رای صادر شده از جانب دادگاه، دادنامه نامیده می‌شود و به طرفین و وکیل آنان و دادستان ابلاغ می‌شود.
۵- رسیدگی در مرحله تجدیدنظر
پس از صدور رای، امکان درخواست تجدید نظر وجود دارد. مرجع صالح رسیدگی به اعتراض از آرای غیر قطعی دادگاه کیفری، دادگاه تجدید نظر استان است. البته گاهی در موارد استثناء، این کار در صلاحیت دیوان عالی کشور می‌باشد. حکم صادر شده از مرجع اول با انقضای ۲۰ روز جهت واخواهی از حکم و همچنین با انقضای ۲۰ روز از زمان واخواهی جهت تجدید نظر از حکم دادگاه نخستین، قطعی می‌شود. پس از اینکه حکم قطعی شد، شاکی، محکوم علیه یا وکلای آنها دیگر امکان تجدیدنظر نخواهد داشت.
در بیشتر موارد، مردم از مراجعه به نهادهای قضایی و احقاق حقوق خود راضی نیستند. دلیل اصلی این مسئله این است که افراد عادی از جزئیات موارد قانونی اطلاع نداشته و حتی توجه چندانی هم به دستوران صادر شده از جانب مقام قضایی ندارند. این درحالی است که با مشورت و کمک گرفتن از یک وکیل کیفری خود، می توان مراحل ثبت شکایت کیفری را به درستی انجام داد و بهترین نتیجه را گرفت.
حقوق متهم در مراحل ثبت شکایت‌های کیفری
در تمامی مراحل ثبت شکایت کیفری، متهم دارای حقوقی به شرح ذیل است:
- متهم حق دارد وکیلی داشته باشد که در انجام تمامی تحقیقات و رسیدگی به آنها در دادگاه حضور یابد.
- متهم حق سکوت دارد؛ یعنی کاملا محق است که در برابر سوالات قاضی سکوت کرده و حتی صورت جلسه را امضا نکند.
- پرسش‌هایی که از متهم می‌شود باید در رابطه با جرم مرتکب شده باشد و کسی مجاز به طرح سالات غیر مرتبط نیست.
- اگر پرونده‌ای چند متهم داشته باشد، نمی‌توان از متهمان به طور جمعی تحقیق کرد. تحقیقات باید به صورت انفرادی انجام شود مگر در مواردی که مواجهه حضوری مورد نیاز است.
