تدقیق در شرکت تجاری و شرکت مدنی

  • 20 تیر 1396
  • محسن شیخ ها
  • 0 پرسش و پاسخ

تدقیق در شرکت تجاری و شرکت مدنی 1-شرکت تجاری الف) تعریف شرکت تجاری : هرچند در قانون تجارت تعریفی از شرکت وجود ندارد ، اما با بررسی نظریه حقوقدانان صاحب نظر می توان تعریف شرکت تجاری را اینگونه بیان نمود که شرکت تجاری عبارت است از اینکه چند نفر مالی را برای تجارت ، کسب […]

تدقیق در شرکت تجاری و شرکت مدنی

1-شرکت تجاری

الف) تعریف شرکت تجاری :

هرچند در قانون تجارت تعریفی از شرکت وجود ندارد ، اما با بررسی نظریه حقوقدانان صاحب نظر می توان تعریف شرکت تجاری را اینگونه بیان نمود که شرکت تجاری عبارت است از اینکه چند نفر مالی را برای تجارت ، کسب و کار ، مبادله به انحا گوناگون و بهره مندی از منافع آن در میان گذاشته و نسبت به آن دارای حق و تکلیف باشند.

در تکمیل تعریف پیش گفته اضافه می نمائیم که شرکت تجاری عقدی تشریفاتی می باشد که به موجب آن دو یا چند نفر با قصد مشارکت توافق می نمایند تا با ایجاد شخصیت حقوقی مستقل ، فعالیت انتفاعی خویش را در پرتو شخصیت حقوقی ایجاد شده ، اجرا نمایند.

پایه و اساس شرکت بر مبنای قراردادی است که بین شرکاء و سهامداران منعقد می گردد اما پس از تاسیس شرکت ، عقد شرکت و قرارداد اولیه ماهیت خود را از دست داده و با پیدا کردن شخصیت حقوقی ، شرکت تجارتی متولد می شود که در پاره ای از مواقع از اصول و قواعدی تبعیت می کند که ممکن است با اصول و شرایط قرارداد اولیه منعقده فی مابین شرکاء و سهامداران متفاوت بوده و گاهی حتی مخالف آن نیز باشد.

این موضوع درباره شرکت های سهامی به صورت کامل صادق بوده و اگرچه در هنگام تاسیس ، شرکت تابع قرارداد بین شرکاء می باشد و اراده شرکاء است که شرکت را به وجود می آورد ، ولی بعد از تشکیل تابع اصول و قواعد معینی می باشد که تبعیت از آن برای عموم شرکاء و سهامداران شرکت ، حتی بر خلاف اراده خودشان اجباری است.

بدین ترتیب با قائل شدن شخصیت حقوقی برای شرکت های تجاری ، این شرکت ها از جنبه قراردادی تا حدودی فاصله گرفته و با تنظیم و وضع مقررات قانونی ، بقا و ادامه حیات شرکت های تجاری تابع شرایط مخصوصی است و مدیران ، بازرسان و نمایندگان این شرکت ها را دیگر نمی توان صرفا نماینده شرکاء دانست ، بلکه آنها ارکان اداری شرکت بوده و تابع اراده شرکاء به طور انفرادی نمی باشند.

ب) اقسام شرکت تجاری :

ماده 20 قانون تجارت ، اقسام شرکت تجاری را بسته به نوع  آنها به هفت قسم تقسیم بندی کرده است :

1- شرکت سهامی ( اعم از شرکت سهامی عام و شرکت سهامی خاص )

2- شرکت با مسئولیت محدود

3- شرکت تضامنی

4- شرکت مختلط غیر سهامی

5- شرکت مختلط سهامی

6- شرکت نسبی

7- شرکت تعاونی تولید و مصرفتوضیح آنکه در همین سایت و در قسمت خدمات ثبتی ، ثبت شرکت ها ، به توضیح این 7 شرکت  و شرکت های دیگر پرداخته ایم و لذا به احترام مخاطب از تکرار آن در این قسمت اجتناب می نمائیم.

در ادامه اقسام شرکت تجاری به توضیح شرکت های اشخاص ، شرکت های سرمایه و شرکت های مختلط می پردازیم:

شرکت های اشخاص:

شرکت های اشخاص شرکت هایی هستند که شخصیت شریک در شرکت اهمیت بسیار زیادی داشته و اعتبار شرکت بستگی به اعتبار شرکاء دارد و سرمایه شرکت نقش عمده ای ندارد ، مانند شرکت تضامنی و شرکت نسبی که از شرکت های اشخاص محسوب می شوند و در آنها شرکاء اصولا در نتیجه آشنایی و روابط نزدیک و اعتمادی که به یکدیگر دارند مبادرت به تشکیل شرکت می نمایند و نه تنها سرمایه ای که در شرکت گذاشته اند جوابگوی شرکت است ، بلکه از دارایی شخصی خود نیز ضامن تعهدات شرکت می باشند و از این لحاظ شرکاء نمی توانند آزادانه سهم الشرکه خود را به دیگران واگذار کنند.

در شرکت های اشخاص بدون جلب رضایت سایر شرکاء ، شریک تضامنی نمی تواند سهم الشرکه خود را به دیگری واگذار کند و چه بسا که خروج یک شریک موجب انحلال شرکت می گردد .

شرکت های سرمایه:

در شرکت های سرمایه مانند شرکت های سهامی ( اعم از شرکت سهامی عام و شرکت سهامی خاص ) و شرکت های با مسئولیت محدود ، برعکس شرکت های اشخاص ، شخصیت شرکاء اهمیتی نداشته و شرکاء فقط تا میزان سرمایه ای که در شرکت گذاشته اند ، مسئول تعهدات شرکت می باشند و چنانچه قروض شرکت از دارایی آن تجاوز نماید ، طلبکاران شرکت حق رجوع به شرکاء را ندارند . علاوه بر آن در شرکت های سرمایه ، شرکاء اصولا اختیار دارند سهم الشرکه خود را به دیگران واگذار نمایند .              بنابراین عامل مهم در شرکت های سرمایه ، میزان سرمایه ای است که شرکاء در شرکت  گذاشته اند و در شرکت های سرمایه اصولا شخصیت شریک تاثیری در اعتبار شرکت ندارد و این عدم تاثیر شخصیت شریک در شرکت های سهامی باعث شده است که اغلب قوانین ، شرکت های سهامی را بی نام بنامند و شرکاء این گونه شرکت ها نه تنها مسئولیتی در اداره امور شرکت ونسبت به تعهدات آن ندارند ، بلکه اغلب اوقات حتی از موضوع شرکت و محل کار آن نیز اطلاع ندارند و سهام آنها در بورس ها به سهولت قابل نقل و انتقال می باشد ، بدون آنکه انتقال سهام موکول به رضایت سایر شرکاء باشد . البته اساسنامه برخی از شرکت های سرمایه می تواند راجع به انتقال سهام محدودیت هایی قائل شود که البته این مورد از موارد استثنایی بوده و عمومیت ندارد .

در شرکت های با مسئولیت محدود اگرچه شخصیت شرکاء اهمیت بیشتری دارد و نقل و انتقال سهم الشرکه تابع مقررات مخصوصی است و تنها با سند رسمی امکان پذیر است ، ولی مانند شرکت های سهامی ، مسئولیت شرکاء نسبت به تعهدات شرکت ، محدود به سرمایه ای است که در شرکت گذاشته اند .

شرکت های مختلط:

شرکت های مختلط عبارتند از شرکت هایی که از دو دسته شریک تشکیل می شوند.

دسته اول شرکایی هستند که مسئولیت غیر محدود دارند و دسته دوم شرکایی هستند که مسئولیت محدود دارند ، مانند شرکت های مختلط سهامی و شرکت های مختلط غیر سهامی . شرکت های مختلط مخلوطی هستند از شرکت های سرمایه و شرکت های اشخاص که در آن شرکای ضامن ، کار و صنعت و لیاقت و استعداد خود را در شرکت می گذارند و بطور غیر محدود مسئولیت اعمال خود را قبول می کنند و عده دیگر برای استفاده از خدمات شرکای ضامن ، سرمایه لازم را در اختیار آنها قرار می دهند بدون آنکه در اداره شرکت مسئولیتی داشته باشند و بیش از آن چیزی که در شرکت گذاشته اند تعهدی قبول نمی کنند.

شرکت های مختلط  شرکت کار و سرمایه هستند . اگر سرمایه بصورت سهام در شرکت گذاشته شود ، وضع حقوقی شرکت مخلوطی از مقررات شرکت های سهامی ( اعم از شرکت سهامی عام و شرکت سهامی خاص ) و شرکت های تضامنی خواهد بود واگر سرمایه بصورت سهم الشرکه در شرکت گذاشته شود ، وضع حقوقی شرکت مخلوطی خواهد بود از مقررات شرکت های با مسئولیت محدود و شرکت های تضامنی . به این نوع شرکت ها ، شرکت عاملیت نیز گفته می شود ، یعنی شرکای ضامن که کار می کنند ، عامل هستند و شرکای غیر ضامن که فقط سرمایه می آورند و مسئولیتی ندارند ، سرمایه گذار هستند .

2- شرکت مدنی

الف) تعریف شرکت مدنی:

بر خلاف شرکت تجاری که گفته شد در قانون تجارت تعریف خاصی ازآن وجود ندارد ، در قانون مدنی تعریف شرکت مدنی ذکر شده است ، اما در این مورد نیز باید توجه داشت که تعریف شرکت مدنی در قانون مدنی بسیار عام و کلی بوده و از تدقیق در مواد 571 تا 606 چنین استنباط می شود که مدونین قانون مدنی ، در بیان مربوط به عقد شرکت ، شرکت مدنی بیشتر را در معنای اشاعه تعریف نموده و سپس برخی از احکام مال مشاع و عقد شرکت اذنی را بیان نموده اند و متاسفانه توجه چندانی به عقد شرکت تملیکی نداشته اند ولی با این وجود تردیدی در صخت و اعتبار عقد شرکت تملیکی وجود ندارد . بنابراین وقتی صحبت از ویژگی های عقد شرکت مدنی می شود ، در مرحله نخست باید مشخص نمود که منظور از شرکت مدنی ، شرکت تملیکی است یا شرکت اذنی ، زیرا شرکت تملیکی عقدی است تملیکی ، لازم ، معوض ، رضایی و مستمر و در مقابل شرکت اذنی عقدی است اذنی و جایز که با فوت هر یک از آذن و ماذون منحل می شود.

طبق ماده 1 دستورالعمل اجرایی مشارکت مدنی مصوب 19/ 1/ 1363 شورای پول و اعتبار : (( مشارکت مدنی عبارت است از درآمیختن سهم الشرکه نقدی یا غیر نقدی متعلق به اشخاص حقیقی یا حقوقی متعدد ، به نحو مشاع ، به منظور انتفاع ، طبق قرارداد ))

طبق ماده 571 قانون مدنی : (( شرکت عبارتست از اجتماع حقوق مالکین متعدد در شیئی واحد به نحو اشاعه ))

ب) اقسام شرکت مدنی :

شرکت مدنی خود دارای دو قسم : 1) شرکت تملیکی ( معاوضی ) و 2) شرکت اذنی می باشد که در ادامه به تعریف آنها می پردازیم.

شرکت تملیکی ( معاوضی ) :

شرکت تملیکی ( معاوضی ) عقدی است که اثر آن ایجاد اشاعه است ، بنابراین در این مفهوم ، اشاعه اثر عقد شرکت است نه خود شرکت ، به عبارت دیگر عقد شرکت علت و سبب است و اشاعه معلول و مسبب عقد شرکت است. به مانند رابطه عقد و تعهد.

شرکت اذنی :

شرکت اذنی عقدی است که اثر اصلی آن ، ایجاد جواز تصرف در مال مشاع است و این نوع از شرکت ناظر به فرضی است قبلا به سببی اشاعه محقق شده است و شرکاء به موجب این عقد ، به یکی از شرکاء یا ثالث اذن در تصرف می دهند .  البته برخی از فقها وجود شرکت اذنی به عنوان یک عقد مستقل را رد نموده وآن را نوعی وکالت می دانند .

به نظر می رسد  از منظر حقوق مدنی ، عقد شرکت مدنی به معنای خاص آن ، منصرف به شرکت تملیکی ( معاوضی ) است . اگرچه منعی وجود ندارد که ضمن شرکت تملیکی ، طرفین شرکت ، اذنی را به صورت شرط ضمن عقد بیاورند . یعنی از یک سو با یکدیگر توافق کنند جهت ایجاد اشاعه ( تبادل حصه مفروز با مشاع ) و از سوی دیگر  ضمن این توافق اصلی ، به یکی از شرکاء یا به شخص ثالثی ، جهت اداره مال مشاع ، اذن و نیابت دهند.

لازم به ذکر است که بر طبق ماده 220 قانون تجارت ، شرکت مدنی که به امور تجارتی می پردازد ، ولی خود را به صورت یکی از شرکت های مندرج در قانون تجارت در نمی آورد در حکم شرکت تضامنی است .

3- تفاوت های شرکت تجاری و شرکت مدنی

با عنایت به آنچه تا کنون ذکر گردید با شرکت تجاری و شرکت مدنی آشنا شدیم و اکنون به تفاوت های شرکت تجاری و شرکت مدنی می پردازیم :

الف ) از مهمترین تفاوت های شرکت تجاری و شرکت مدنی ، آن است که شرکت تجاری شخصیت حقوقی مستقل دارد لیکن شرکت مدنی فاقد شخصیت حقوقی است.

در شرکت تجاری شخصیت شرکت ، منفک و مستقل از شرکاء می باشد ، به عبارت دیگر بر خلاف شرکت مدنی که همه شرکاء نسبت به مال مشاع حق عینی دارند ، در شرکت تجاری ، شرکاء مالکیت و حق عینی خود نسبت به آورده را از دست داده و اموال متعلق به شرکت تجاری است و شرکاء نسبت به شرکت ، حق دینی دارند .

ب ) شرکت نامه اعم از مدنی و تجاری باید به ثبت برسد ، منتهی تشریفات و آیین ثبت شرکت نامه های تجاری طبق قانون تجارت و قانون ثبت شرکت ها است اما ثبت شرکت نامه مدنی طبق بند 2 ماده 47 قانون ثبت در دفتر اسناد رسمی به عمل می آید .

پ ) با وجود آنکه مسئولیت شرکاء در شرکت مدنی ، همانند شرکت نسبی که نوعی شرکت تجاری است می باشد ، منتها در صورتی که شرکت مدنی ، به امور تجارتی اشتغال داشته باشد ، هر یک از شرکاء در مقابل اشخاص ثالث مسئولیت تضامنی دارند .

ت ) از دیگر تفاوت های شرکت تجاری و شرکت مدنی موضوع اقامتگاه شرکت می باشد ، با این توضیح که در شرکت تجاری نمی توان شرکت را فاقد اقامتگاه فرض کرد و این موضوع از مواردی است که اراده شرکاء در آن تاثیری ندارد زیرا طبق ماده 590 قانون تجارت اقامتگاه شخص حقوقی محلی است که اداره شخص حقوقی در آنجا است . بنابراین شرکاء نمی توانند با یکدیگر توافق کنند که اقامتگاه قانونی شرکت جایی غیر از محل اداره شرکت باشد . اما شرکت مدنی اصولا فاقد اقامتگاه قانونی است.

ث ) از دیگر تفاوت های شرکت تجاری و شرکت مدنی موضوع فعالیت شرکت است ، چرا که در شرکت مدنی  موضوع فعالیت شرکت اصولا ( و نه همیشه ) امور غیر تجاری است در صورتی که در شرکت تجاری موضوع فعالیت شرکت اصولا امور تجاری است

ج ) از جمله تفاوت های شرکت تجاری و شرکت مدنی باید به این مهم اشاره داشت که شرکت مدنی همواره با حضور و مشارکت حداقل 2 شخص حقیقی یا حقوقی تشکیل می شود در صورتی که برای تشکیل برخی از انواع شرکت های تجاری حضور حداقل 3 نفر ( در شرکت سهامی خاص ) ، حداقل 4 نفر ( در شرکت مختلط غیر سهامی ) ، حداقل 5 نفر ( در شرکت سهامی عام ) و حداقل 7 نفر ( در شرکت تعاونی ) لازم است .

چ ) در خاتمه بحث تفاوت های شرکت تجاری و مدنی لازم به ذکر است که شرکت تجاری همواره با پیروی از یکسری اصول و قواعد قانونی و قراردادی و با تشریفاتی خاص تشکیل می شود ولی در مواقعی ممکن است شرکت مدنی بدون اختیار شرکاء و به صورت قهری به وجود آید ، مانند شرکتی که بین وراث در مال الترکه به صورت قهری و در اثر فوت متوفی به وجود می آید .

مقالات تخصصی ثبت شرکت

 

شما هم نظر خود را در مورد این مقاله ثبت کنید بدون دیدگاه