شرایط حق حبس در مهریه چیست؟ بررسی حق حبس زوجه در مهریه

حق حبس در مهریه به این معناست که زن براساس قانون می‌تواند تا زمانی که شوهرش، مهریه او را پرداخت نکرده است نسبت به تمکین از شوهرش خودداری کنید. تمکین یا به صورت عام است یا به صورت خاص. منظور از تمکین عام انجام کارهای منزل و پخت و پز است و منظور از تمکین خاص، برآورده کردن نیازهای جنسی مرد است. اگر دوست دارید با شرایط حق حبس زوجه در مهریه بیشتر آشنا شوید، ادامه این مطلب را از دست ندهید.

حق حبس در مهریه چیست؟

براساس قانون ۱۰۸۵ قانون مدنی، خانم‌ها می‌توانند تا زمان دریافت مهریه خود از وظایفی که در مقابل شوهر خود دارند، امتناع کنند. جالب است بدانید که شوهر نمی‌تواند در این زمینه هیچ اعتراضی داشته باشد. به این مورد در قانون، حق حبس در مهریه گفته می‌شود. درواقع این قانون درخصوص مهریه یکی از تعهداتی است که عقد نکاح با تمامی مزیت‌هایی که دارد بر گردن مرد می‌گذارد. در این قانون شوهر باید مهریه زن خود را به صورت کامل پرداخت کند و پس از آن از همسرش تقاضای تمکین کند. در چنین شرایطی که مرد مهریه زن را کامل پرداخت کرده باشد، زن نیز وظیفه دارد از شوهرش تمکین کند. اما اگر زن با وجود اینکه شوهرش مهریه‌اش را پرداخت کرده است باز هم از شوهر خود تمکین نکند، مرد می‌تواند از زن خود طبق قانون شکایت کند.

شرایط حق حبس در مهریه

دو شرط بسیار مهم در این زمینه وجود دارد که باید درمورد پرداخت مهریه اعمال شود. اول از همه مهریه باید به طور کلی حال یا وعده باشد. درصورتی که شوهر بخواهد مهریه را به طور مدت‌دار پرداخت کند، زوجه حق دارد آن را مطالبه کند و از طرفی در زمان عقد نکاح شوهر مجاز است که از همسرش تمکین بخواهد و در مقابل زن باید وظایف خود را در برابر شوهرش ایفا کند. با این وجود در چنین شرایطی زوجه نمی‌تواند از این قانون استفاده کند. اما در مقابل اگر مهریه به صورت مدت‌دار نباشد، زن از زمان عقد نکاح مالک مهریه است. درصورتی که این مهریه به صورت وجه نقد باشد زن می‌تواند آن را مطالبه کند.

دومین شرط در این قانون این است که اگر زوجه قبل از گرفتن مهریه از همسرش به خواست و اراده خود از همسرش تمکین خاص کند، براساس قانون این حق از او گرفته می‌شود. از این‌رو دیگر نمی‌تواند از شوهر خود تمکین نکرده و وظایف خود را انجام ندهد.

در چه مواردی زن نمی‌تواند از حق حبس در مهریه استفاده کند؟

• مواردی هستند که زن نمی‌تواند از این قانون به نفع خود استفاده کند این موارد به شرح زیر می‌باشند:
• درصورتی که زن قبل از دریافت مهریه و قبل از مراسم عروسی با خواست و اراده خود تن به رابطه زناشویی داده باشد.
• درصورتی که مهریه عندالاستطاعه باشد برای مثال شرط شود که مهریه بعد از دو سال به زوجه داده می‌شود.
• درصورتی که هنگام عقد نکاح شرط شده باشد، زن نمی‌تواند از این قانون استفاده کند.
• درصورتی که هنگام عقد هیچ مهریه‌ای تعیین نشده باشد.

حق حبس زوجه چه امتیازاتی دارد؟

اگر زن از این حق استفاده کند، امتیازهایی به دست می‌آورد که بر اساس آنها شوهر نمی‌تواند زوجه را ملزم به تمکین خاص و انجام وظایف زناشویی کند. همچنین درصورت قسط‌بندی پرداخت مهریه به صورت کامل تا پایان تمامی اقساط برای زن باقی می‌ماند. از دیگر امتیازات این حق، امکان گرفتن نفقه است و دیگر این که اگر شوهر نفقه را پرداخت نکند، زوجه می‌تواند برای شکایت کیفری علیه وی اقدام نماید. در ادامه تک تک امتیازات حق حبس زوجه را بررسی خواهیم کرد.

• از بین نرفتن حق حبس با اعسار شوهر

جالب است بدانید که با اعسار شوهر، حق حبس زن از بین نمی‌رود. البته در این حالت امکان مطالبه مهریه وجود ندارد اما می‌توان مهریه را با استفاده از حق حبس گرفت. در مواردی که دادگاه با توجه به اعسار شوهر به وی مهلت عادله داده و یا پرداخت مهریه را به شکل اقساطی درآورد، نباید مهریه را موجل دانست. علت آن است که براساس قانون، در این شرایط سقوط حق حبس محرز نیست. بنابراین حتی با قسط‌بندی مهریه و پرداخت کامل آن، زن می‌تواند از حق حبس استفاده کند.

• پابرجا ماندن مهریه در حق حبس با ارائه دادخوست طلاق از طرف مرد

اگر دادخواست طلاق از طرف مرد مطرح شود و زن ادعای حق حبس کرده باشد، مهریه پابرجا خواهد ماند. اما اگر زن تقاضای طلاق داده باشد، با توجه به اینکه حق طلاق با مرد است و زن درخواست حق حبس و امتناع از شروع زندگی مشترک کرده است، اثبات کردن عسر و حرج سخت‌تر است. حتی گاهی ثابت کردن این مسئله غیر ممکن بوده و راهی برای آن وجود ندارد. اگر شوهر نفقه پرداخت نکند یا مبتلا به امراض صعب العلاج باشد و یا اعتیاد شدید او نزد دادگاه ثابت شود، امکان صدور حق طلاق از جانب زن وجود دارد. در مواردی هم که طلاق به صورت توافقی صورت پذیرد نیاز به اثبات این موارد نیست و حق حبس  راحت‌تر خواهد بود.

• حق حبس در شرایطی که برای پرداخت مهریه ضامن تعیین می‌شود

گاهی برای پرداخت مهریه، ضامن تعیین می‌شود. اگر در این شرایط مهریه عندالمطالبه باشد، به هیچ عنوان حق حبس مهریه برای زوجه ضایع نمی‌شود. قانون مدنی در چنین وضعیتی این حق را به زن می‌دهد که از حق حبس استفاده کرده و مهریه‌اش را از همسرش مطالبه نماید.

• حق حبس برای دریافت مهریه و عدم تمکین پس از آن

از دیگر امتیازات حق حبس این است که زن می توان با استفاده از آن مهریه خود را دریافت کند. البته اگر زوجه پس از دریافت مهریه از تمکین خاص خودداری کند، مرد می‌تواند درخواستی جهت الزام به تمکین به دادگاه ارائه کرده با حکم قطعی دادگاه، دادخواست استرداد نصف مهریه را ارائه نماید. نکته اینجاست که اگر نکاح از طرف زوجه فسخ شود، تمامی مهریه پرداختی قابل استرداد می‌باشد. اگر زن قبل از ازدواج، با شوهر فعلی و یا شخص دیگری رابطه داشته باشد و این امر ثابت شود، حق حبس از وی ساقط می‌گردد. به عبارت بهتر، دریافت مهریه با استفاده از حق حبس، تنها درباره دوشیزگان قابل اعمال است.

• حق حبس زوجه در نفقه

نفقه هم مانند مهریه، حقی بر گردن شوهر است. حتی اگر مهریه عندالمطالبه باشد و زن مطالبه کند، شوهر مجبور به پرداخت مهریه است. در صورت عدم پرداخت، حق حبس زوجه در مهریه برای زن در نظر گرفته می‌شود. بر اساس نظر بعضی از فقها در زمان استفاده زن از حق حبس و عدم تمکین، پرداخت نفقه بر شوهر واجب است. بنابراین مرد در این شرایط نمی‌تواند از پرداخت نفقه سرباز زند. توجه داشته باشید زنی که از حق حبس استفاده می‌کند، تنها می‌تواند از تمکین خاص خودداری نماید و اگر از امور دیگری مانند خروج بی اجازه از منزل و یا اطاعت نکردن از دیگر امور همسر سرپیچی کند، حق نفقه از وی ساقط می‌شود.

• تمکین زن پس از گرفتن یک قسط مهریه

اگر پس از حق حبس، مبلغ مهریه توسط دادگاه قسط‌بندی شده و زن قسط اول را دریافت کرده باشد، باید تمکین کند. با این حال براساس ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی تا زمانی که زن به طور کامل مهریه خود را دریافت نکند، حق حبس برای او محفوظ است. اگر پرداخت مهریه چند سال طول بکشد و زن در این مدت از تمکین همسرش سرباز زند، شوهر می‌تواند علیه وی اقدام به شکایت کیفری نزد دادگاه نماید.

• عدم ابطال حق حبس درصورت تمکین عام 

منظور از تمکین عام، اطاعت از امور و دستورات شوهر در تمام زمینه‌های زندگی است. اما شرایط تمکین عام در حق حبس به چه صورت است؟ آیا تمکین عام باعث از بین رفتن حق حبس زوجه در مهریه می‌شود؟ پیش از هرچیز باید بدانید که تمکین عام، به هیچ عنوان حق حبس را باطل نمی‌کند. در این نوع تمکین، رابطه جنسی بین زن و شوهر صورت نمی‌گیرد. اما تمکین خاص، به معنی برقرار شدن رابطه بین زوجین است. اگر این تمکین با عدم تمایل و رضایت زوجه انجام شود، موجب عدم حق حبس شده و در غیر این صورت، مواردی چون زندگی در محل مورد نظر شوهر به هیچ عنوان موجب اسقاط حق حبس نمی‌شود.

• امتناع از انجام وظایف در مقابل شوهر تا زمان پرداخت مهریه

قانون مدنی این حق را به زن داده است که تا زمان پرداخت مهریه توسط زوج از ایفای وظایفی که در مقابل شوهر دارد امتناع کند. مثلا اگر شوهر از زنش وظایف زناشویی را طلب نکند و در این بین زمان پرداخت مهریه هم فرا رسیده باشد، زوجه می‌تواند به راحتی از حق حبس استفاده کند. بر اساس ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی به محض وقوع عقد نکاح، زوجه مالک تمام مهریه می‌شود. چنانچه مهریه مدت‌دار باشد تنها در صورت فرا رسیدن زمان مهریه، زن می‌تواند آن را مطالبه کند. در این زمان  زوج نیز می‌تواند درخواست تمکین و ایفای وظایف زناشویی را از همسر خود داشته باشد.

عدم استفاده از حق حبس درصورت آگاهی زوجه از ندار بودن شوهر

اگر خانمی در هنگام عقد نکاح بداند ک شوهرش ندار است، حق حبس او در مطالبه مهریه‌اش چه وضعیتی خواهد داشت؟ در این صورت به راحتی می‌توان توافقات بین طرفین (آنها که به صورت گفتگو انجام شده‌اند) را برهم زد. اما با توجه به این که این موارد موجب انحلال زندگی مشترک و برهم زدن زندگی خانوادگی می‌شوند، قانون تمهیدات ویژه‌ای اندیشیده است. بر این اساس خانمی که اطلاع دارد خواستگار وی نمی‌تواند مهریه بپردازد، نمی‌تواند برای حق حبس خود اقدام کند. این خانم باید بلافاصله پس از عقد و با درخواست زوج، به وظایف زناشویی خود عمل کند و در غیر این صورت، شوهر حق اقدام و شکایت کیفری از زن را دارد.