کلاهبرداری چگونه جرمی است و مجازات جرم کلاهبرداری دقیقاً چیست؟

 بررسی جرم کلاهبرداری و مجازات کلاهبردار

کلاهبردای به چه معناست و به چه کسی کلاهبردار گفته می شود؟ مجازات سنگین جرم کلاهبرداری دقیقاً چه مواردی است؟ در صورتی که شاکی خصوصی از شکایت خود صرفنظر نماید و یا اعلام گذشت و رضایت نماید، تصمیم مرجع قضایی در خصوص کلاهبردار چیست؟ چرا قانونگذار تا این اندازه در مورد جرم کلاهبرداری سختگیری کرده و کمترین تخفیفات را برای شخص کلاهبردار در نظر گرفته است؟

در این مقاله ضمن پاسخ به تمامی این سوالات، شما را با مفهوم جرم کلاهبرداری و ارکان آن و شرایط به وقوع پیوستن ان بطور کامل آشنا می نماییم. با ما همراه باشید.

کلاهبرداری به چه معناست و کلاهبردار کیست؟

کلاهبرداری به معنای بردن مال شخص دیگر از طریق توسل به وسایل متقلبانه همراه با سوء نیت است و کسی که به این کار اقدام نموده نیز کلاهبردار نامیده می شود.

طبق ماده ۱ قانون تشديد مجازات مرتكبين ارتشا، اختلاس و كلاهبرداري ، هر کس از راه حیله و تقلب مردم را به وجود شرکتها یا تجارتخانه ها یا کارخانه ها یا موسسات موهوم یا به داشتن اموال و اختیارات واهی فریب دهد یا به امور غیر واقع امیدوار نماید یا از حوادث و پیشامدهای غیر واقع بترساند و یا اسم و یا عنوان مجعول اختیار کند و به یکی از وسایل مذکور و یا وسایل تقلبی دیگر وجوه و یا اموال یا اسناد یا حوالجات یا قبوض یا مفاصاحساب و امثال آنها را تحصیل کرده و از این راه مال دیگری را ببرد کلاهبردار محسوب می شود.

مصادیق قانونی توسل به وسایل متقلبانه در جرم کلاهبرداری کدام موارد است؟

۱- فریب دادن مردم به وجود شرکتها، تجارتخانه ها، کارخانه ها و موسسات واهی و غیر واقعی

۲- فریب دادن مردم به داشتن اموال و اختیارات واهی

۳- ترساندن مردم از حوادث و پیشامدهای غیر واقع

۴- امیدوار کردن مردم به امور غیر واقعی

۵- انتخاب نمودن اسم یا عنوان جعلی

برای اثبات جرم کلاهبرداری چه مواردی باید احراز و ثابت شود؟  

برای اثبات جرم کلاهبرداری و کلاهبردار بودن شخص، مجموع تمام موارد ذیل باید اثبات شود: 

۱- توسل به وسایل متقلبانه باید مقدم بر تصاحب مال غیر باشد:

به عنوان مثال اگر شخصی خود را فقیر قلمداد کند و با جلب حس ترحم طلبکار خود، باعث شود طلبکار طلب خود را به او ببخشد با این استدلال در این فرآیند عین مال برده نشده بلکه صرفاً دینی بخشیده شده است و موضوع مشمول کلاهبرداری نیست.

۲- لزوم متقلبانه بودن وسایل مورد استفاده برای اغفال دیگری:

عنوان نمودن وعده ازدواج به دروغ بدون توسل به حیله و تقلب کلاهبرداری محسوب نمی شود.

۳- اغفال و فریب قربانی:

با فرض اینکه وسایل مورد استفاده عرفا و نوعا متقلبانه باشد اما لازم است تا قربانی نیز عملا و شخصا فریب خورده باشد حتی اگر هر انسان متعارفی در نتیجه این وسایل، فریب می خورده است.

۴- مال برده شده متعلق به دیگری باشد:

اگر کسی با وسایل متقلبانه موفق شود مال خود را که در نزد دیگری است تحصیل نماید، این عمل او کلاهبرداری محسوب نمی شود.

مجازات  قانونی جرم کلاهبرداری چیست؟

مجازات قانونی کلاهبردار در جرم کلاهبرداری بسته به مورد یکی از موارد ذیل است:

۱- مجازات کلاهبردار در جرم کلاهبرداری ساده، «حبس از ۱ تا ۷ سال و جزای نقدی معادل مال برده شده و رد اصل مال به صاحب آن» است.

۲- مجازات کلاهبردار در جرم کلاهبرداری مشدد، «حبس از ۲ تا ۱۰ سال و جزای نقدی معادل مال برده شده و رد اصل مال به صاحب آن و انفصال از خدمات دولتی به نحو دائم» است. (در صورتی که کلاهبردار کارمند دولت باشد).

در صورت گذشت شاکی خصوصی، شخص کلاهبردار مجازات می شود؟

برای پاسخ به این سوال باید قائل به تفکیک شویم چراکه کلاهبرداری از جرایمی است که هم جنبه عمومی دارد و هم جنبه خصوصی و باید بررسی نماییم که گذشت شاکی خصوصی در چه زمانی اتفاق می افتد؟ آیا در مرحله رسیدگی به موضوع در دادسرا و قبل از صدور کیفرخواست است یا بعد از صدور کیفرخواست؟ آیا گذشت شاکی خصوصی در دادگاه (اعم از بدوی و یا تجدیدنظر) اتفاق می افتد؟

در ادامه آثار گذشت شاکی در هر سه وضعیت فوق الذکر را بررسی می نماییم:

الف) گذشت شاکی خصوصی در دادسرا و قبل از صدور کیفرخواست

چنانچه شاکی خصوصی در دادسرا و قبل از صدور کیفرخواست از شکایت خود بصورت کلی صرفنظر کند و یا اعلام گذشت و رضایت نماید، در این صورت تصمیم مرجع قضایی در مرحله دادسرا (بازپرس و یا دادیار)، صدور قرار منع تعقیب خواهد بود.

ب) گذشت شاکی خصوصی بعد از صدور کیفرخواست

از آنجاییکه صدور کیفرخواست بدین معنا است که مرجع قضایی تحقیقات را کافی تشخیص داده و با توجه به تحقیقات به عمل آمده و اسناد و مدارک موجود در پرونده؛ اولاً: عمل ارتکابی را جرم تشخیص داده و ثانیاً: انتساب آن عمل را به شخص متهم (کلاهبردار) محرز دانسته است، در نتیجه تحقق جرم کلاهبرداری را قطعی تشخیص داده و اقدام به صدور کیفرخواست نموده است.

در نتیجه جنبه عمومی جرم در چنین وضعیتی اثبات شده محسوب می شود و حتی در صورت گذشت شاکی خصوصی، دادستان از جنبه عمومی جرم، موضوع را تا انتها پیگیری خواهد نمود.

اما لازم به ذکر است که گذشت شاکی خصوصی پس از صدور کیفرخواست از موجبات تخفیف در مجازات های شخص کلاهبردار است.

پ) گذشت شاکی خصوصی در دادگاه (اعم از بدوی و تجدیدنظر)

در صورت گذشت شاکی خصوصی در دادگاه اعم از دادگاه کیفری دو که دادگاه بدوی محسوب می شود و یا دادگاه تجدیدنظر (چنانچه پرونده با اعتراض و تجدیدنظر خواهی به دادگاه تجدید نظر برود)، وضعیت دقیقاً مانند حالت «ب» خواهد بود. 

با توجه به پیچیدگی های جرم کلاهبرداری که به بخشی از آن فوقاً اشاره شد به شما پیشنهاد می شود که قبل از طرح شکایت کیفری با یک وکیل در این خصوص مشورت شود؛ چرا که اثبات ارکان این جرم بر عهده شاکی است و نا آگاهی در نحوه شکایت می تواند موجب تضییع حق مالباخته شود.

در پایان لازم به ذکر است چنانچه تصمیم به طرح دعوا یا دفاع از دعوای طرح شده بر علیه شما در موضوعات مختلف کیفری، حقوقی، ثبتی، خانواده و غیره را دارید، توصیه می نماییم قبل از هر اقدامی مشاوره حقوقی داشته باشید و برای این منظور می توانید ضمن تماس با موسسه حقوقی مشهور از راهنمایی و مشاوره و خدمات کارشناسان حقوقی خبره و وکلای پایه یک با تجربه موسسه ما بهره مند گردید