اعاده دادرسی چیست؟ راهنمای درخواست اعاده دارسی اصلی و طاری

اعاده دادرسی چیست و چه دادگاهی صلاحیت رسیدگی به این موضوع را دارد؟ چگونه و تحت چه شرایطی می توانیم از دادگاه درخواست اعاده دادرسی بنماییم؟ انواع اعاده کدام است و اعاده دادرسی اصلی و طاری چه تفاوت های مهمی با هم دارند؟ در این نوشته همراه ما باشید تا بصورت کامل به تمامی این موضوعات بپردازیم.

اعاده دادرسی به چه معناست؟

اعاده دادرسی از جمله روش‌های فوق‌العاده شکایت از احکام است که راهی برای برگشت به دادگاه صادر کننده حکم قبلی محسوب می‌شود.

هدف از اعاده دادرسی این است که دادگاه از حکم قطعی سابق خود بازگردد، چرا که خواهان مدعی است صدور آن رأی از روی اشتباه بوده و دلایل موجود اجازه نمی‌دهد که چنین حکمی باقی بماند.

نکته: همانطور که می دانید، رای دادگاه اعم است از حکم و قرار که هر کدام تعریف خاص خود را دارند. و اعاده دادرسی فقط و فقط نسبت به حکم امکان پذیر است و ما چیزی بنام اعاده دارسی از قرار نداریم.

هدف از اعاده دادرسی چیست؟

هدف اصلی از دادرسی حفظ حق و اجرای عدالت است و دادرس نیز مانند سایرین در معرض خطا و اشتباه قرار دارد. در صورتی که در نتیجه دادرسی حکمی صادر شود که با خطا همراه باشد، تردیدی نیست که باید به طور مجدد مورد رسیدگی قضایی قرار گیرد. بنابراین برای اینکه رأی دادگاه‎ها مصون از خطا باشد، اعاده دادرسی پیش‎ بینی شده است.

انواع اعاده دادرسی کدام است؟

اعاده دادرسی با توجه به نحوه‎ اقامه آن به دو نوع اعاده دادرسی اصلی و اعاده دادرسی طاری تقسیم می‌شود:

۱- برابر بند الف ماده ۴۳۲ قانون آیین دادرسی مدنی، اگر متقاضی اعاده به طور مستقل آن را درخواست کند، این درخواست، اعاده دادرسی اصلی محسوب می‎شود.

یعنی چنانچه بدون اینکه دعوایی در جریان رسیدگی باشد، یکی از طرفین حکمی که سابقاً صادر شده است، درخواستی را به عنوان اعاده دادرسی مطرح کند، این درخواست، اعاده اصلی بود که باید ضمن دادخواست به دادگاه صلاحیت‎دار تقدیم شود.

۲- در مقابل اعاده اصلی، اعاده دادرسی طاری قرار دارد که در بند ب همان ماده به آن اشاره شده است. اعاده طاری در ضمن دادرسی مطرح می‎شود؛ این در حالی است که در اعاده اصلی پرونده‎ای در حال رسیدگی نیست تا ضمن آن درخواست اعاده مطرح شود.

جهات درخواست اعاده دادرسی کدام است؟

اعاده دادرسی به استحکام احکام لطمه می‎زند و اعتبار احکام را سست و متزلزل می‎کند، بنابراین استفاده از آن بسیار محدود است و تنها در مواردی که قانون مقرر کرده، قابل استفاده است.

در جلسه دادرسی نیز تنها به جهتی رسیدگی می‎شود که در دادخواست قید شده است. بر اساس ماده ۴۳۶ قانون آیین دادرسی مدنی، در این نوع از دعوا به جز آنچه که در دادخواست ذکر شده است، جهت دیگری مورد رسیدگی قرار نمی‌گیرد.

جهات اعاده دادرسی عبارتند از:

۱- موضوع حکم، مورد ادعای خواهان نبوده باشد. به عنوان مثال، خواهان از دادگاه، صدور حکم تخلیه را تقاضا کند و دادگاه علاوه بر صدور حکم تخلیه، حکم به پرداخت اجرت‎المثل نیز صادر کند.

در این مثال، شخص ذینفع می تواند نسبت به حکم پرداخت اجرت المثل که در دادخواست قید نشده است، درخواست اعاده نماید.

۲- حکم به میزان بیشتر از خواسته صادر شده باشد. مانند اینکه خواسته خواهان ۱۰ میلیون تومان است اما دادگاه بر اساس نظر کارشناس حکم به پرداخت ۱۵ میلیون تومان خسارت داده است.

در چنین وضعیتی می توان نسبت به مبلغ ۵ میلیون اضافه تر درخواست اعاده نمود.

این جهت در مواردی قابل تحقق است که خواسته پول رایج ایران، پول خارجی یا مالی کلی باشد. (مانند صد تن گندم یا سکه طلا) ارائه حکم مورد درخواست دلیل تحقق این جهت از اعاده است.

۳- وجود تضاد در مفاد یک حکم که ناشی از استناد به اصول یا به مواد متضاد باشد. مثلاً دادگاه شرط ضمن عقد را نامشروع دانسته و در عین حال با استناد به ماده ۲۳۷ قانون مدنی، خوانده را ملزم به انجام آن شرط کرده است.

۴- حکم صادره با حکم دیگری در خصوص همان دعوا و اصحاب آن، که قبلاً توسط همان دادگاه صادر شده است، متضاد باشد بدون آن‎ که سبب قانونی موجب این مغایرت باشد.

نکات بند ۴:

• باید حتماً ۲ حکم متضاد هم (مطابق با شرایط بند ۴) صادر شده باشند، یعنی اگر یکی از آراء صادر حکم باشد و دیگر قرار باشد، امکان اعاده دادرسی نسبت به آن بر اساس بند ۴ وجود ندارد.

• باید الزاماً هر ۲ حکم قطعیت یافته باشند، یعنی اگر یکی از ۲ حکم قطعی شده باشند و از حکم دیگر همچنان امکان تجدیدنظر خواهی و یا فرجام خواهی وجود داشته باشد، به این معناست که هنوز قطعی نشده است و نمی توان نسبت به آن درخواست اعاده نمود

• تفاوتی ندارد که اختلاف بین ۲ حکم متضاد، بصورت کلی باشد یا جزئی، بنابراین وجود تضاد بین ۲ حکم به هر میزان که باشد کافی است.

• هر ۲ حکم متضاد باید از یک دادگاه صادر شده باشند (با این توضیح که شعب مختلف از یک حوزه قضایی، دادگاه واحد محسوب می شود)

۵- طرف مقابل درخواست ‎کننده، حیله و تقلبی به‎ کار برده که در حکم دادگاه موثر بوده است. حیله و تقلب می‎تواند مصادیق متعددی داشته باشد. مانند اینکه خواهان کاری کند که شخصی غیر از خوانده به‎ عنوان خوانده در دادگاه حاضر شود و برخلاف واقع به صحت ادعاهای خواهان اقرار کند.

۶- حکم دادگاه مستند به اسنادی بوده که پس از صدور حکم، جعلی بودن آنها ثابت شده باشد.

نکته بند ۶: موضوع جعلی بودن اسناد (اعم از اسناد رسمی و عادی) باید در دادگاه رسیدگی شده و به اثبات رسیده باشد. بنابراین صرف ادعای جعلی بودن اسناد بدون انکه به اثبات رسیده باشد کافی نیست 

۷- پس از صدور حکم، اسناد و مدارکی به دست می‎آید که دلیل حقانیت درخواست‎ کننده اعاده باشد و ثابت شود اسناد و مدارک یادشده در جریان دادرسی مکتوم بوده و در اختیار متقاضی نبوده است.

به دادخواست اعاده دادرسی چگونه رسیدگی می شود؟

دادگاه پس از بررسی دادخواست اعاده دادرسی، موضوع را صورتجلسه کرده و به همین وسیله قرار قبول یا رد دادخواست را صادر می‎کند.

چنانچه قرار قبولی دادخواست صادر شود، دادگاه دستور تعیین وقت رسیدگی و ابلاغ آن به همراه نسخه دوم دادخواست به طرف مقابل و ابلاغ وقت به درخواست ‎کننده را صادر می‎کند. هرگاه قرار رد درخواست صادر شود، این قرار به طرفین ابلاغ می‎شود.

کدام دادگاه به اعاده دادرسی رسیدگی میکند؟

بر اساس ماده ۴۳۲ قانون آیین دادرسی مدنی، دادخواست اعاده اگر اصلی باشد به دادگاهی تقدیم میشود که صادر کننده حکم قطعی بوده است و درخواست اعاده طاری به دادگاهی ارائه می شود که در ان دادگاه حکم به عنوان دلیل ابراز شده است و پس از آن متقاضی سه روز فرصت دارد که دادخواست اعاده خود را به دادگاه تقدیم نماید.

امّا در هر حال و فارغ از تشریفات فوق الذکر، مرجع صلاحیت‎دار در رسیدگی به درخواست اعاده دادرسی دادگاهی است که حکم قطعی را صادر کرده است اعم از آنکه دادگاه بدوی باشد و یا دادگاه تجدیدنظر باشد.

در پایان لازم به ذکر است چنانچه قصد اقامه یا دفاع از دعوای اعاده (اعم از اعاده اصلی و طاری) و یا هر نوع دعوای دیگری از قبیل تجدیدنظر خواهی، واخواهی، جلب ثالث، اعتراض ثالث و غیره را دارید، پیشنهاد می نماییم قبل از هر اقدامی با وکیل دادگستری مشاوره داشته باشید تا مسیر را به درستی انتخاب نمایید و با اطمینان بیشتری بپیمایید.

برای این منظور می توانید به راحتی ضمن تماس با موسسه حقوقی مشهور از خدمات کارشناسان مجرب حقوقی و وکلای پایه یک با تجربه ما بهره مند گردید.