شرایط بازنشستگی در قانون تامین اجتماعی | محاسبه میزان مستمری بازنشستگی

شرایط بازنشستگی در قانون تامین اجتماعی چیست؟ نحوه محاسبه میزان مستمری بازنشستگی چگونه است؟ برای ارائه درخواست بازنشستگی به چه مدارکی نیاز است؟ ادامه این مطلب را دنبال کنید تا ضمن گرفتن پاسخ تمامی این سوالات با هر آنچه که لازم است در مورد شرایط بازنشستگی در قانون تامین اجتماعی بدانید، آشنا شوید.

یکی از مهم‌ترین اقدامات سازمان تامین اجتماعی، پرداخت مستمری یا همان حقوق بازنشستگی به بیمه‌شدگانی است که به اتمام مدت زمان پرداخت حق بیمه خود به سازمان تامین اجتماعی می‌رسند و وارد دوران بازنشستگی می‌شوند. در واقع پرداخت حق بیمه در دوران اشتغال توسط بیمه‌شدگان سازمان تامین اجتماعی، مسئولیت ارائه خدمات درمانی و پرداخت مستمری به فرد بیمه‌شده و اعضای خانواده‌اش را بر دوش سازمان تامین اجتماعی می‌گذارد. اما بازنشستگی در قانون تامین اجتماعی چه شرایطی دارد و نحوه محاسبه میزان مستمری بازنشستگی چگونه است؟ در ادامه ضمن بررسی انواع بازنشستگی و شرایط آن در قانون کار و تامین اجتماعی شما را با نحوه محاسبه میزان مستمری بازنشستگی و همچنین مراحل و مدارک مورد نیاز برای درخواست بازنشستگی آشنا خواهیم کرد.

شرایط بازنشستگی در قانون تامین اجتماعی

در ماده 76 قانون تامین اجتماعی و تبصره‌های الحاقی این ماده شرایط برخورداری از مزایای بازنشستگی به صورت دقیق مشخص شده است. به صورت کلی طبق این ماده و تبصره‌های آن هر فردی که تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی قرار می‌گیرد در صورتی که مرد باشد و 20 سال سابقه کار داشته باشد در سن 60 سالگی بازنشست خواهد شد و در صورتی که زن باشد و 20 سال سابقه کار داشته باشد در سن 55 سالگی بازنشست خواهد شد. همین شرایط در رابطه با مردان و زنانی که 30 سال سابقه کار داشته باشند به ترتیب شامل بازنشستگی در 55 و 45 سالگی می‌باشد.

در صورتی هم که فرد بیمه‌شده دارای 35 سال سابقه کار باشد شرایط سنی برای بازنشستگی نخواهند داشت. البته شرایط بازنشستگی در قانون تامین اجتماعی تبصره‌های متعددی دارد که فرد بیمه‌شده متناسب با آن‌ها می‌تواند خودش را بازنشسته کند در ادامه به این تبصره‌ها و شرایط اشاره خواهیم کرد.

بازنشستگی زودتر از موعد بر اساس حق بیمه پرداختی

اولین تبصره از ماده 76 قانون بازنشستگی سازمان تامین اجتماعی امکان بازنشستگی زودتر از موعد را برای بیمه‌شدگانی که بیش از 30 سال حق بیمه پرداخت کرده‌اند فراهم کرده است. به گونه‌ای که فرد بیمه‌شده‌ای که 30 سال سابقه پرداخت حق بیمه داشته باشد در صورتی که زن باشد می‌تواند در سن 45 سالگی زوتر از موعد خودش را بازنشسته کند و در صورتی که مرد باشد می‌تواند در سن 50 سالگی زودتر از موعد خودش را بازنشسته کند.  

بازنشستگی بدون شرایط سنی

همانطور که اشاره کردیم در صورتی که زن و مرد 35 سال سابقه کار داشته باشند شرایط سنی برای بازنشستگی نخواهند داشت. به این معنا که می‌توانند بدون اینکه به سن و سال مشخصی محدود باشند، بازنشسته شوند. البته این مسئله جزء سومین تبصره ماده 76 قانون تامین اجتماعی می‌باشد. جالب است بدانید که 35 سال سابقه کار، بالاترین مقدار محاسبه سنوات کاری در بیمه تامین اجتماعی را به دنبال خواهد داشت. بنابراین همه افراد بیمه‌شده در هر سنی با داشتن 35 سال سابقه بیمه می‌توانند به راحتی بازنشسته شوند.

بازنشستگی به دلیل سختی و زیان‌آور بودن شغل فرد بیمه‌شده

تبصره‌ای هم برای افرادی که به مشاغل سخت و زیان‌آور مشغول هستند در قانون بیمه تامین اجتماعی در نظر گرفته شده است. به گونه‌ای که در تبصره 2 ماده 76 قانون تامین اجتماعی آمده است که آن دسته از افراد بیمه‌شده‌ای که به مشاغل سخت و زیان‌آور مشغول هستند و فشار جسمی و روحی زیادی را تحمل می‌کنند، با داشتن 20 سال سابقه متوالی بیمه در پرداخت حق بیمه می‌توانند، بدون شرط سنی بازنشسته شوند.

بازنشستگی زنان

بر اساس چهارمین تبصره از ماده 76 قانون تامین اجتماعی، زنانی که در محیط‌های کاری مشمول قانون کار فعالیت دارند، می‌توانند در سن 42 سالگی در صورتی که 20 سال سابقه کار داشته باشند، درخواست بازنشستگی کنند. نکته حائز اهمیت در این زمینه این است که کارگران زن با احتساب 20 روز حقوق، می‌توانند مستمری دریافت کنند.

بازنشستگی جانبازان و آزادگان

سن بازنشستگی برای جانبازان و همچنین آزادگان، 10 سال کمتر از حالت عادی است. در صورت پرداخت حق بیمه به مدت 20 سال، آقایان در سن 50 سالگی می توانند بازنشسته شوند. همچنین بانوان نیز با رعایت این شرایط، در سن 45 سالگی قادر به بازنشستگی هستند. نکته ویژه در این مورد، درصد جانبازی است. جانبازان بین20% تا40% که دارای نقص عضو بوده و یا توانایی کافی نداشته باشند، بین 3 تا 6 سال به سوابق آنها افزوده می شود. برای درجات بالای 40% تا از کار افتادگی کامل هم حداقل 6 و حداکثر 10 سال ارفاق خواهد شد.

بازنشستگی معلولان

بر اساس قوانین و شرایط بازنشستگی در قانون تامین اجتماعی، معلولان عادی می توانند با 20 سال سابقه بازنشسته شوند. این افراد بسته به میزان معلولیت، از سابقه ارفاقی هم برخوردار خواهند شد. همچنین باید بدانید که شرط سنی برای آقایان معلول 50 و برای خانمها 45 سال است.

بازنشستگی در اشتغال به بیش از65 سال سن

ماده 78 قانون تامین اجتماعی در این خصوص مقرر میدارد که کارفرما می ‌تواند برای افرادی که حداقل 5 سال بیشتر از سن بازنشستگی کار کرده‌اند، درخواست بازنشستگی کند. حداکثر سن برای مردان 65 سال و برای زنان 60 سال است.

بازنشستگی با سابقه کاری کمتر از20 سال

بازنشستگی در قانون تامین اجتماعی، موارد متعددی دارد که یکی از آنها در خصوص فردی است که با سابقه کاری کمتر از 20 سال می خواهد بازنشسته شود. قانون بودجه سال91 شرایطی را ایجاد کرده است تا بیمه ‌شده با سوابق کمتر از 20 سال نیز قادر به بازنشسته شدن باشد. کافی است بیمه ‌شده حداقل 10 سال سابقه پرداخت حق بیمه داشته باشد و البته به سن بازنشستگی (در مردان 60 سالگی و در زنان 55 سالگی) رسیده باشد.

توجه داشته باشید که ماده 111 قانون بازنشستگی سازمان تامین اجتماعی درباره این افراد اجرا نمی شود. یعنی میزان مستمری پرداختی بر اساس سنواتی که بیمه ‌شده پرداخت کرده است، محاسبه می‌ شود. مثلا اگر فردی با 15 سال سابقه بیمه بازنشسته شود، تنها مستمری 15 روز به او تعلق می گیرد. بر اساس اصول و شرایط بازنشستگی در قانون تامین اجتماعی، چنانچه شخصی کمتر از 10 سال سابقه کار داشته باشد، می تواند با خرید تفاوت سابقه تا 10 سال، سابقه بیمه خود را به 10 سال بر ساند. در این صورت آن فرد با 10 روز مستمری بازنشسته می شود.

نحوه محاسبه میزان مستمری بازنشستگی

ماده 77 قانون تامین اجتماعی چنین مقرر کرده است که میزان مستمری بازنشستگی، عبارت است از یک سی ام متوسط مزد یا حقوق بیمه شده ضربدر سنوات پرداخت حق بیمه. البته این قانون مشروط به این است که مبلغ نهایی، بیشتر از سی و پنج/سی ام متوسط مزد یا حقوق کارگر نشود. این ماده یک تبصره هم دارد که در آن نحوه محاسبه متوسط مزد یا حقوق برای محاسبه مستمری بازنشستگی مشخص شده است.

مجموع مزد یا حقوقِ مبنایِ پرداختِ حق بیمه کارگر در دو سال آخر تقسیم بر بیست و چهار=متوسط مزد یا حقوق کارگر.

بنابراین حقوقی که بیمه شده در آخرین دو سال پایان کار خود دریافت می کند در کنار حق بیمه ماهانه او، تاثیر بسیاری در تعیین مستمری بازنشستگی دارد. ماده ۸۲ برنامه ششم توسعه در این خصوص بدین شرح است:

“برقراری مستمری بازنشستگان برای کلیه بیمه شدگان صندوق‌های بازنشستگی ( اعم از کشوری، لشکری، تامین اجتماعی و سایر صندوق های بازنشستگی دستگاه ها، نهاد ها و بانک ها) بر مبنای میانگین دو سال آخر دریافتی که دارای کسور بازنشستگی است می‌باشد”.

ماده 111 قانون تامین اجتماعی هم می گوید که مستمری از کارافتادگی کلی و مستمری بازنشستگی و مجموع مستمری بازماندگان در هر حال، باید برابر با دستمزد کارگر عادی باشد. البته در خصوص افرادی که حداقل 20 سال سابقه بیمه برای بازنشستگی دارند.

مراحل و مدارک مورد نیاز برای درخواست بازنشستگی

• اصل شناسنامه و کارت ملی وکپی تمام صفحات آن‌ها

• اصل دفترچه بیمه

• اصل وتصویرصفحات شناسنامه افراد تحت تکفل

• اصل و تصویر کارت ملی افراد تحت تکفل

• اصل و تصویر سند ازدواج

• مراجعه به آخرین شعبه بیمه پردازی

• ارائه درخواست بازنشستگی

• جمع آوری سوابق

• بررسی شرایط سن و سابقه توسط واحد فنی مستمری‌های شعبه

• معرفی بیمه‌شده به بانک جهت افتتاح حساب

• اخذ مدارک مورد نیاز برای عائله‌مندی و حق اولاد به منظور کنترل اطلاعات ثبت شده در واحد نام‌نویسی

• صدور حکم بازنشستگی و تخصیص کد مستمری مربوطه

• تایید حکم بازنشستگی توسط مسئولان ذی‌ربط 

• ثبت حکم تایید شده در دبیرخانه شعبه

• خلاصه سازی پرونده و ارسال پرونده قدیمی به بایگانی راکد

• محاسبه مستمری از تاریخ برقراری لغایت تاریخ روز و پرداخت آن توسط بانک